Zakres, cele i rezultaty

Zadaniem Projektu Badawczego „Trendy Rozwojowe Mazowsza” jest dostarczenie wiedzy na temat czynników, uwarunkowań i skutków analizowanych retrospektywnie i prospektywnie procesów rozwoju gospodarczego województwa mazowieckiego z uwzględnieniem ich wymiaru społecznego i przestrzennego.

Wiedza ta będzie przesłanką, która może służyć weryfikacji i aktualizacji dokumentów programowych dotyczących rozwoju województwa. Działania planistyczne muszą opierać się na mocnych podstawach informacyjnych. Aktualność informacji i wiedza na temat przebiegu procesów rozwoju i ich trendów oraz skuteczne instrumentarium planistyczne to warunki  skutecznego zarządzania zrównoważonym rozwojem Mazowsza, które posiada potencjał by stać się konkurencyjnym, a zarazem atrakcyjnym osiedleńczo i lokalizacyjnie regionem Polski i Europy, budującym swoją przewagę konkurencyjną na kapitale społecznym i prawidłowo ukształtowanych relacjach z obszarem metropolitalnym Warszawy.

Rezultatami projektu będą m.in. kompleksowa diagnoza rozwoju społecznego i gospodarczego, identyfikacja barier rozwojowych, modele, prognozy i scenariusze rozwoju Mazowsza, rekomendacje dotyczące kierunków rozwoju, stworzenie instytucjonalnych ram stałego monitorowania i prognozowania procesów rozwoju.

 

Założenia wstępne i hipotezy:

 Przyjęto, że:

  województwo mazowieckie może rozwijać się dynamiczniej, gdy:

- społeczności lokalne bardziej zaangażują się w życie publiczne (społeczne i gospodarcze),

- potencjał i funkcje Warszawy wykorzystane zostaną jako impulsy rozwojowe dla regionu,

- dualny rozwój regionu stanie się jego atutem,

- wspierana będzie innowacyjność w usługach i produkcji,

- jednostki samorządowe będą ze sobą współpracować na zasadzie partnerstwa i wspólnego zaufania, szczególnie dotyczy to współpracy: Warszawa – reszta województwa,

- wzmocnione zostaną krajowe, europejskie i światowe powiązania regionu.

Dynamiczny rozwój województwa podniesie jego konkurencyjność inwestycyjną i osiedleńczą.

Warunki życia mieszkańców województwa mazowieckiego ulegną poprawie, gdy:

- zlikwidowana zostanie „luka infrastrukturalna”,

- działania na rzecz spójności terytorialnej będą przeciwdziałać polaryzacji rozwoju regionu,

- podniesiona zostanie efektywność działań zmierzających do redukcji wykluczenia społecznego i wzmacniania kapitału społecznego regionu.

Walory środowiska przyrodniczego będą zasobem wspierającym i stymulującym rozwój oraz podstawą  zrównoważonego rozwoju województwa mazowieckiego, gdy:

- wspierany będzie policentryczny model rozwoju systemu osadniczego regionu,

- prowadzone będzie racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska przyrodniczego,

- polityka rozwoju stref peri-urban i innych unikalnych jakościowo obszarów prowadzona będzie zgodnie z uwarunkowaniami lokalnymi.  

 

Hipotezy badawcze

1. Szanse zrównoważonego rozwoju województwa mazowieckiego zależą od pokonania „bariery dualności”.
2. Struktura funkcjonalno-przestrzenna regionu podlega przemianom prowadzącym do wykształcenia się nowych i unikalnych jakościowo „stref przejściowych”. 
3. Wykorzystanie potencjału Warszawy dla stymulacji procesów rozwojowych regionu uniemożliwia „luka infrastrukturalna” .
4. Brak uczestnictwa społeczności lokalnych w życiu społecznym i gospodarczym  Mazowsza jest powodem niewykorzystania potencjału rozwojowego regionu.
5. Rozwój Mazowsza jako regionu jest niemożliwy bez wykorzystania dla tego rozwoju potencjału Warszawy.
6. Brak spójności terytorialnej jest powodem polaryzacji rozwoju gospodarczego Mazowsza.
7. Brak spójności społecznej jest barierą dla kształtowania się kapitału społecznego.
8. Niski potencjał innowacyjny Mazowsza jest głównym powodem słabej konkurencyjności Mazowsza jako regionu.
9. Wspieranie rozwoju policentrycznego, regionalnego systemu osadniczego jest warunkiem awansu cywilizacyjnego i ekonomicznego Mazowsza.
10. Niewłaściwe wykorzystanie walorów i zasobów środowiska przyrodniczego Mazowsza jest barierą dla jego zrównoważonego rozwoju.
11. Pokonanie bariery złych relacji regionu z Warszawą jest warunkiem zrównoważonego rozwoju Mazowsza.
12. Szanse rozwojowe Mazowsza determinuje jakość krajowych, europejskich i światowych powiązań regionu.

 

Wiodące tematy badawcze

1. Przemiany społeczno-demograficzne województwa mazowieckiego w latach 1990-2035

Badania obejmą następujące zagadnienia: ruch naturalny ludności i trendy rozwoju demograficznego, migracje, ewolucja struktur demograficznych i społeczno-ekonomicznych, uwarunkowania i implikacje dla rozwoju wewnątrz - regionalnych zróżnicowań społeczno-demograficznych, prognoza demograficzna.

2. Społeczeństwo obywatelskie i aktywność społeczna a rozwój regionu

Badania obejmą następujące zagadnienia: poziom i uwarunkowania aktywności społeczności lokalnych, poziom i formy partycypacji społecznej, poziom rozwoju kapitału społecznego, tożsamość lokalna i regionalna. 

3. Samorząd lokalny jako instytucjonalny czynnik stymulujący rozwój regionu

Badania obejmą następujące zagadnienia: lokalne i regionalne uwarunkowania polityk rozwojowych gmin, modele zarządzania rozwojem w gminach, współpraca sektora prywatnego i publicznego, realizowane polityki rozwoju a kondycja finansowa samorządów, współpraca między samorządami województwa.

4. Edukacja jako czynnik rozwoju Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: zróżnicowanie poziomu wykształcenia, jakość i dostępność usług edukacyjnych, relacje: rynek edukacyjny a rynek pracy, poziom rozwoju kapitału intelektualnego.

5. Rynek pracy Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: zasoby pracy a potrzeby gospodarki, jakość zasobów kapitału ludzkiego, koszty pracy, poziom i charakter bezrobocia, sposoby przeciwdziałania bezrobociu, zmiany na rynku pracy, wewnątrz – regionalne zróżnicowania rynku pracy, dojazdy do pracy, elastyczność i mobilność zasobów pracy i rynku pracy.

6. Wykluczenie społeczne w procesach rozwoju Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: poziom i jakość życia mieszkańców regionu, wielkość i charakter zróżnicowań społecznych, szeroko rozumianą sferę ubóstwa i kwestię spójności społecznej.

7. Pozaekonomiczne czynniki atrakcyjności Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: historyczne i kulturowe uwarunkowania rozwoju, dziedzictwo kulturowe jako walor i zasób zwiększający atrakcyjność regionu, przedsiębiorcze i innowacyjne postawy mieszkańców.

8. Zagospodarowanie infrastrukturalne jako czynnik rozwoju Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: rozmieszczenie, jakość i dostępność infrastruktury społecznej, technicznej, informacyjnej oraz biznesowej, sytuacja mieszkaniowa ludności, popyt i podaż usług infrastrukturalnych, regionalne systemy infrastrukturalne, kompatybilność infrastruktury, luka infrastrukturalna, poziom spójność terytorialnej i jego konsekwencje dla rozwoju. Szczególna uwaga poświęcona będzie kwestiom dywersyfikacji źródeł energii w tym wykorzystaniu źródeł energii odnawialnej.

9. Mazowsze jako region konkurencyjny

Badania obejmą następujące zagadnienia: przewagi konkurencyjne i produkty kluczowe regionu, źródła przewagi konkurencyjnej, poziom konkurencyjności regionu w Polsce, Europie i świecie, konkurencyjność przedsiębiorstw, poziom rozwoju społeczeństwa informacyjnego, potencjał naukowo-badawczy regionu, poziom innowacyjności gospodarki i przedsiębiorstw, zamożność gospodarstw domowych i kondycja finansowa przedsiębiorstw a konkurencyjność i innowacyjność, podmioty i mechanizmy kształtowania konkurencyjności i innowacyjności regionu.

10. Zasoby majątku trwałego a rozwój Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: starzenie się, zużycie oraz restytucja majątku trwałego, procesy inwestycyjne a realizacja strategii i planów rozwoju na poziomie regionu, strategie i plany rozwoju a odnowa wsi i rewitalizacja miast.

11. Przedsiębiorczość i gospodarka lokalna a rozwój Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: sektorowa i przestrzenna struktura gospodarki Mazowsza, rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw, kondycja finansowa przedsiębiorstw, wielkie przedsiębiorstwa na Mazowszu, powiązania przedsiębiorstw, tendencje lokalizacyjne, przepływy dóbr, informacji i kapitału, procesy upadłościowe, skłonność do akumulacji i rozwoju firm, skłonność do konsumpcji zysków, strategie przedsiębiorstw, społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw.

12. Policentryczność rozwoju Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: system osadniczy Mazowsza i jego struktura,  delimitacja zasięgu oddziaływania ośrodków subregionalnych, relacje ośrodków subregionalnych z ich otoczeniem, Obszarem Metropolitalnym Warszawy i Warszawą, powiązania funkcjonalne ośrodków subregionalnych i innych elementów systemu osadniczego, problemy rozwoju małych miast, ewolucja funkcjonalna i morfologiczna wiejskich jednostek osadniczych, sieciowy układ osadnictwa na Mazowszu, transgraniczne lokalne jednostki przestrzenne i ich wykorzystanie w rozwoju Mazowsza.

13. Środowisko przyrodnicze jako czynnik rozwoju Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: wielkość i jakość zasobów przyrodniczych a polityka, strategie i programy rozwoju w skali regionalnej i lokalnej, poziom świadomości ekologicznej mieszkańców regionu, sposoby i racjonalność wykorzystania walorów środowiska przyrodniczego w działaniach rozwojowych, użytkowanie ziemi i jego zmiany, skutki antropogenizacji środowiska przyrodniczego, obszary zagrożenia ekologicznego, degradacja krajobrazu i jej konsekwencje, uwarunkowania, mechanizmy i instrumenty ochrony środowiska przyrodniczego, skutki zmian klimatycznych dla rozwoju regionu.

14. Warszawa i Obszar Metropolitalny Warszawy a rozwój Mazowsza

Badania obejmą następujące zagadnienia: zasięg i skutki „rozlewania się” Warszawy, przemiany funkcjonalno – przestrzenne strefy podmiejskiej Warszawy i OMW, suburbanizacja i urban sprawl w OMW a „zielony pierścień” i możliwość realizacji koncepcji „zielonej infrastruktury”, powiązania gospodarcze: Warszawa – OMW – region, spójność strategii i planów rozwoju Warszawy, gmin OMW i regionu, przestrzeń funkcjonalna Mazowsza, systemy powiązań między obszarami o różnych funkcjach, ład przestrzenny i jego kształtowanie, organizacja przestrzenna życia społecznego i gospodarki na Mazowszu, Mazowsze w polskim i europejskim systemie regionów.

15. Konflikty związane z rozwojem na Mazowszu

Badania dotyczyć będą konfliktów związanych z procesami rozwojowymi na Mazowszu: identyfikacja głównych pól konfliktów (presja urbanizacyjna, lokalizacja funkcji, formy i intensywność zagospodarowania przestrzennego, zjawiska i procesy generujące konflikty o charakterze społecznym, politycznym, ekonomicznym), obszary występowania konfliktów, skala konfliktów, wynikające z nich zagrożenia, typologia konfliktów, sposoby rozwiązywania konfliktów.

 

Rezultaty projektu

Wynikiem realizacji projektu „Trendy rozwojowe Mazowsza” będzie szereg produktów w postaci:

-  bazy danych stanowiącej kompleksowy zbiór informacji społeczno-ekonomicznych o województwie mazowieckim,
-  kompleksowej diagnozy społeczno-ekonomicznej, opisującej rzeczywiste podłoże zachodzących przemian w społeczności i gospodarce województwa,
-  modeli rozwoju Mazowsza: makroekonomicznego i społecznego, jako systemowych rozwiązań w dziedzinie przewidywania zmian społeczno-ekonomicznych w regionie,
-  prognozy rozwoju na najbliższy okres realizacji polityki rozwoju województwa,
-  pięciu raportów rocznych z badań naukowych, spośród których najistotniejsze będą: I Raport prezentujący badania i diagnozę przeprowadzone do roku 2011 włącznie (przygotowany na koniec 2011 r.) oraz II Raport podsumowujący projekt (w 2014 r.),
-  Zespołu Prognoz i Analiz jako wyspecjalizowanego zespołu zajmującego się monitorowaniem zmian w regionie, który będzie kontynuował prace badawcze oraz wdrażał stworzone instrumenty umożliwiające przewidywanie zmian społeczno-gospodarczych na Mazowszu.

Efekty realizacji projektu będą odpowiedzią na dotychczasowy brak prognoz i modeli rozwoju dla województwa mazowieckiego oraz brak określonego systemu monitorowania zmian społecznych i gospodarczych na Mazowszu.

W wyniku realizacji projektu województwo mazowieckie odniesie korzyści w postaci zidentyfikowania aktualnych problemów, barier i szans jego rozwoju, wdrożenia nowoczesnej procedury monitoringu procesów rozwojowych, wzmocnienia roli prognozowania w polityce rozwoju na Mazowszu. Wszystkie te efekty przyczynią się do sformułowania wstępnych założeń do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020.

Załącznik	Wielkość
Zalozenia_projektu.pdf	82.16 KB